Geschiedenis Ruiterstraat

De Ruiterstraat is waarschijnlijk al voor het jaar duizend ontstaan als een zijstraat van de Kerkstraat, die destijds de centrale as van de stad vormde. Later zou de Boschstraat deze functie overnemen. De Ruiterstraat vormt een verbinding tussen deze twee straten.

 

 

De straat wordt vermeld in het midden van de 15e eeuw, waarbij men spreekt over een looierijgang, de Jan Haeckenstraet die later de Ruyterstraet is genoemd. Deze benaming is afkomstig van de huizen van de families die in de straat woonden. Beckering Vinckers gaat er van uit dat Ruiterstraat 10 mogelijk de woning was van Jan Haeck (overleden 30 maart 1522), er wordt in 1515 gesproken van het ‘Jan Haecken groten huys’. De naam Ruiterstraat is afkomstig van ambtman Hendrick de Ruyter die waarschijnlijk op nummer 10 woonde. Dit pand zou later een kroeg/herberg zijn geweest genaamd Rutershusinge.

De kaart van Jacobus van Deventer van omstreeks 1560 geeft een goed beeld van de stad aan het eind van de middeleeuwen. Opmerkelijk is dat het stratenpatroon van nu slechts op enkele kleine punten afwijkt van de zestiende-eeuwse situatie.

 

 

De Ruiterstraat is gelegen in het noordelijke deel van de stad waarbij expliciet wordt gemeld dat de Ruiterstraat beschikt over grotere stadswoningen. De Ruiterstraat staat bekend als de straat met deftige huizen van stedelijke elite. De bewoners aan de zuidzijde van de straat bezaten uitgebreide erven die soms reikten tot aan de Nieuwstraat. Overzichtstekeningen van Blaeu van dit deel van de stad geven de indruk dat er landbouwgewassen werden geteeld. Uit latere publicaties blijkt dit ook het geval te zijn. De overzichtstekeningen suggereren ook dat er betrouwbaar drinkwater te halen was uit putten op die erven. Een bewijs hiervoor is de bierbrouwerij in de Ruiterstraat voor de gemeente Kerkwijk.

 

 

Wat betreft de bebouwing is er bij de straten een duidelijke hiërarchie te zien, een aaneengesloten bebouwing in hoofdstraten en een onderbroken bebouwing in minder belangrijke straten. Sinds de 16e eeuw concentreert zich de primaire bebouwing in de rooilijn van de hoofdstraat. Het achtergelegen erf werd ontsloten door een achterstraat. Zo worden de achtererven aan de zuidwest zijde van de Gamerschestraat ontsloten door de Kommerstraat.

De begane grond van de huizen in de middeleeuwen was zowel bestemd om te wonen als voor het uitoefenen van het beroep. Veel huizen hadden een werkplaats of winkel. Ook in de Ruiterstraat waren in de afgelopen eeuwen een groot aantal bedrijven en winkels. De zolders waren bestemd voor opslag van goederen.

Door de stadsbrand van 1524 zijn vrijwel alle huizen in de stad verwoest. Ongetwijfeld zijn ook de huizen in de Ruiterstraat door de brand ernstig aangetast. Huizen waren in de middeleeuwen opgetrokken van hout met lemen wanden. Pas in de 15e eeuw worden huizen vaker van steen gebouwd. Alleen de huizen van Tolstraat 19, Gamerschestraat 2 en Bloemendaal 5-9 zijn van voor de brand. De gemeente verplichtte bewoners hun huizen van steen op te trekken. Zo worden de Ruiterstraat bewoners Merkfeld en de weduwe van Sander Roel op 3 april 1605 gemaand hun voorhuis van een hard dak te voorzien.

 

 

Een bijzonder aspect van de Bommelse straten is dat zij niet recht lopen. In vrijwel alle straten zitten subtiele bochten of knikken. Dit geldt ook voor de Ruiterstraat. De achtergrond hiervan is onduidelijk. Opvallend in de straat is de ligging van de panden Ruiterstraat 14 en 16. Zij zijn niet vanuit de hele straat zichtbaar omdat zij ruim van de rooilijn van de straat afliggen waardoor zij als enige in de straat een tuin aan de voorkant hebben. Er zijn weinig andere huizen in de stad met een voortuin.

 

 

Wanneer je de Ruiterstraat in noordwestelijke richting inloopt zijn de pijlers, met daar bovenop de rode lichten, van de Martinus Nijhofbrug zichtbaar. Alle huizen aan de zuidkant van de straat kijken vanaf de achterkant uit op de Sint-Maartenskerk en de toren.
De Ruiterstraat heeft van het blok aan de zuidkant de mooiste huizen met bijna alleen panden van bijzondere waarde.

 

 

Bronnen
Beckering Vinckers J. De historische schoonheid van Zaltbommel. (Heemschut serie) Allert de Lange. Amsterdam 1944
Groot JH. Zaltbommel. Stad en waard door de eeuwen heen. Europese bibliotheek. Zaltbommel 1979

 

 

Oktober 2015

< terug