portret van een straat
Zoek
‘Wij hebben het goed bij onze patroon’
Ruiterstraat 14
In 1890 was er de Staatscommissie Arbeidsenquête. Hieronder het verslag van een reactie van één van de werkneemsters bij de spijkerfabriek op vragen van de commissie. Het verslag werd opgenomen in ‘Ach lieve tijd’ nummer 10.
De weduwe Petronella Bouwman, 62 jaar oud en schuurster in de emailleerfabriek van M.J. Enthoven en Zoon te Zaltbommel had de vragen van de commissie eerlijk beantwoord. Eigenlijk had ze niets te klagen. Ze begon ’s ochtends om zes uur en schuurde dan de diverse producten tot ’s avonds zeven uur. Ze had drie pauzes. Veertig cent verdiende ze per dag, maar met behoorlijk opschieten kon ze tussen de vier en vier gulden vijftig per week halen. Eén dochter verdiende elders als werkster een gulden per week, een andere dochter diende bij een familie. Haar huisje kreeg ze van de diaconie, die haar ook nog extra geld toestopte. De enquête van de Staatscommissie geeft een goed inzicht in de arbeidsomstandigheden in de Bommelse emailleerfabriek, vond de commissie. Vertinner Steven de Graauw vertrouwde de heren van de commissie toe dat de vertinners tin en zoutzuur gebruikten waardoor er een sterke lucht in de werkplaatsen hing en het geen ‘werk voor menschen met een zwakke borst was’. Eigenaar Hendrik Samuel Enthoven kwam ook aan het woord. Hij vertelde dat zijn fabriek 23 werklieden telde en dat er niet gewerkt werd met het gevaarlijke loodwit maar met zuiver tinoxyde. Vroeger ontvingen de arbeiders het loon op zaterdag. Een flink deel daarvan verdronken ze direct in de kroeg met als gevolg dat hun vrouwen op dinsdag al zonder geld zaten. Door de laatste dertig jaar het loon op maandag uit te betalen speelde dit probleem nauwelijks meer. De verhouding tussen Enthoven en het werkvolk was goed. Toen de fabriek vijftig jaar bestond hadden de arbeiders hem een cadeau en een boekje met versjes en alle namen aangeboden. Er waren wel socialisten in de stad geweest die het personeel tot een werkstaking wilde overhalen, maar vertelde Enthoven met enige trots, de werklieden hadden geantwoord: ‘Wij hebben het goed bij onzen patroon; wij willen niets met u te maken hebben’.
Bronnen
Peter Schipper. In de serie ‘Ach lieve tijd’ onder redactie van Sil van Doornmalen, Menno van der Laan, Peter Schipper.Uitgave Waanders in samenwerking met het Streekarchief Bommelerwaard. Zonder jaartal
November 2017