Ontstaansgeschiedenis

Bouwgeschiedenis

Gebruiksgeschiedenis

Tuin

Algemeen

Ruiterstraat 10

 

 

Algemene gegevens Ruiterstraat 10

Adres : Zaltbommel, Ruiterstraat 10, 3501 ED; voorheen huisnummer C93

Eigenaar: : Paul van Dijk

Huidige functie : Woonhuis/kantoor

Oorspronkelijke functie : Patriciërswoning

Bouwjaar : 16de/17de eeuw

Status : Rijksmonument nummer 40258; opgenomen in register 30-03-71

Kadastrale gegevens : Sectie A nummer 3564; Voorheen A-391 en perceel A-392; Voorheen C-93; Wijk C no 463(1860-1880); Huis 443 (1850-1860)

 

Monumentenomschrijving

Pand met verdieping, zadeldak en goed bewaarde lijstgevel in stijl Lodewijk XV, derde kwart 18e eeuw. Hardstenen, onder de vensterramen verkropte, plint met panelen. Rijk gesneden omlijsting van deur en getoogde kalf, alles in Lodewijk XV-vormen, evenals de zeven gesneden consoles onder de kroonlijst. Geprofileerde vensterdorpels; stoep met hardstenen paaltjes. In het zadeldak twee dakkapellen met geprofileerde, getoogde bovendorpels en gesneden zijstukken. Vensters met zesruitschuiframen.

Het woonhuis is een dwarshuis bestaande uit twee evenwijdige beuken van twee bouwlagen met een zadeldak. De achterbeuk is breder dan de voorbeuk, waardoor deze deels achter Ruiterstraat 8 is gelegen. De voorbeuk is voorzien van een stoepzone aan de Ruiterstraat waardoor de voorgevel aan de voorgevelrooilijn is geplaatst.

 

 

16e eeuw

De eerste weergave van Ruiterstraat 10 staat op een afbeelding van Jacob van Deventer uit circa 1560 (zie afbeelding 5). De kaart van Jacob van Deventer dateert van na de stadsbrand van 1524. Met een oranje kleur geeft deze afbeelding een weergave van een bebouwing op de huidige positie Ruiterstraat 10 weer. Hierbij is enkel waarneembaar dat er aan de voorzijde op het perceel bebouwing aanwezig is met daarachter een binnentuin/plaats.

 

 

Uit de literatuur blijkt dat Middeleeuwse huizen na de stadsbrand van 1524 bijna niet meer aanwezig zijn in Zaltbommel. De kern van de meeste huizen binnen de stadswallen van Zaltbommel stamt daardoor uit de 16e t/m de 18e eeuw. Daarom wordt er in deze bouwhistorische opname vanuit gegaan dat de kern van Ruiterstraat 10 16e eeuws is. De invloed van de brand op Ruiterstraat 10 kon helaas niet uit de archieven achterhaald worden. Tijdens de bouwhistorische opname is geconstateerd dat er zeer dik uitgevoerde dragende wanden in de kern van het pand aanwezig zijn, waarvan nog geen baksteenonderzoek is uitgevoerd.

 

17e eeuw

Rond 1640 is er een afbeelding van Zaltbommel gemaakt door Joan Blaeu waarop Ruiterstraat 10 zichtbaar is (zie afbeelding 6). Deze afbeelding toont het pand als een dwarshuis van drie verdiepingen onder een zadeldak. Op deze afbeelding is geen achterbeuk waarneembaar. Deze kan lager zijn uitgevoerd of rond 1640 nog niet aanwezig zijn geweest.

 

 

18e eeuw

De Ruiterstraat 10 is een herenhuis waarin welgestelde families woonden. In de 18e eeuw werd deze rijkdom getoond door middel van het aanbrengen van een nieuwe voorgevel. Ook in dit huis is rond het midden van de 18e eeuw een nieuwe voorgevel aangebracht in een Lodewijk XV-stijl. Dit is op dit moment nog steeds de situatie.

In de 18e eeuw zijn constructieve werkzaamheden uitgevoerd waarvan enkele beeldbepalend zijn voor de woning. Zoals de enkelvoudige balklagen (vloer zolderverdieping) in zowel de voor als achterbeuk. Ook de beide kapconstructies dateren uit deze periode. Daarnaast zijn er in het interieur ook betimmeringen aanwezig welke aangeven dat er in de 18e eeuw aanpassingen zijn uitgevoerd aan het interieur.

Op de begane grond is de centrale gang in deze periode voorzien van een marmervloer. Tevens is hier de bordestrap in Rococo Lodewijk XV-stijl aangebracht. De voorkamers zijn in deze periode voorzien van toegangsdeuren met omlijstingen/architraaf, lambriseringen en panelen betimmeringen rondom de vensters inclusief de vouwblinden aan de voorzijde (zijde Ruiterstraat). De houten vloerdelen welke in de voor en achterkamer (zijde Ruiterstraat 12) aanwezig zijn, dateren vermoedelijk ook uit deze periode. Er kan worden verondersteld dat deze ruimten ook voorzien zijn geweest van schouwpartijen en stucplafonds. Enkele onderdelen van de 18e eeuwse stucplafonds zijn nog bewaard gebleven, zoals de midden ornamenten in beide achterkamers. Tevens zijn in de keuken nog schildpadtegeltjes in de schouw aanwezig uit deze periode.

Op de eerste verdieping zijn minder 18e eeuwse elementen aanwezig. Wel is het duidelijk dat ook op deze verdieping in de 18e eeuw werkzaamheden zijn uitgevoerd. Er kan worden verondersteld dat de voorkamers in de deze periode zijn voorzien van toegangsdeuren met omlijstingen/architraaf en paneelbetimmeringen rondom de vensters aan de voorzijde (zijde Ruiterstraat).

 

19e eeuw

In de 19e eeuw (1811-1832) heeft men de kadastrale minuut van Zaltbommel opgetekend (zie afbeelding 7). Hierop is te zien dat er een twee-beukig dwarshuis aanwezig is van ongelijke bouwvolumes. Het totale bouwvolume is op deze afbeelding groter dan eerder waargenomen(afbeelding 6), omdat afbeelding 7 Ruiterstraat 8 en 10 als één object weergeeft terwijl afbeelding 6 enkel een weergave geeft van de voorbeuk.

 

 

In de 19e eeuw zijn er door het hele huis wijzigingen in het interieur doorgevoerd om de verschillende ruimten een eenduidige uitstraling te geven (ensemble). Op de begane grond is dit interieur voor een groot deel nog terug te vinden. In de centrale gang heeft men in de vestibule marmeren lambrisering aangebracht en een houten tochtportaal geplaatst. Ook zijn er in de 19e eeuw vermoedelijk werkzaamheden uitgevoerd in het centrale trappenhuis, zoals het aanbrengen van een toogvormige doorgang bij de bordestrap en een marmeren vloer naast deze trap welke doorloopt in de gang voor de keuken. Mogelijk is in deze periode ook de 18e eeuwse trap, welke tot de eerste verdieping heeft gelopen, verlengd naar de zolderverdieping. De 19e eeuwse interieuraanpassingen zijn doorgevoerd in alle voor- en achterkamers op de begane grond. Deze aanpassingen hebben invloed gehad op de schouwpartijen met sierlijk houtsnijwerk en 19e eeuwse catalogus marmeren schouwmantels. Beide achterkamers zijn geheel voorzien van 19e eeuwse betimmeringen welke terug te vinden zijn in lambriseringen, deurpartijen, wandbetimmeringen en vouwblinden. Ook is in deze periode stucwerk op de plafonds aangebracht waarbij enkele 18e eeuwse voorstellingen zijn geïntegreerd. De keuken is in de 19e eeuw voorzien van doorlopend getegelde lambrisering.

In de tweede helft van deze 19e eeuw zijn de vensters van zowel de voorgevel als achtergevel voorzien van empire vensters. De dagkant afwerkingen van deze vensters is op de eerste verdieping nog steeds zichtbaar, evenals enkele deurpartijen naar verblijfsruimtes. Ook is in de 19e eeuw op de eerste verdieping een stucplafond aangebracht in de huidige kapel.

 

20e eeuw

Het huis heeft in de 20e eeuw door wisselingen van het gebruik meerdere bouwfasen meegemaakt. Sommige bouwfasen zijn na enkele jaren al weer ongedaan gemaakt of radicaal gewijzigd voor een nieuw gebruik. Vanaf 1959 heeft Ruiterstraat 10, met de komst van het Katholieke tehuis ‘Sint Antonius’, een nieuw gebruik gekregen dat totaal anders was dan het eerdere gebruik als woonhuis. Ruiterstraat 8 (voormalig pakhuis en het koetshuis van Ruiterstraat 10) heeft in deze periode de meeste wijzigingen ondergaan. Ruiterstraat 8 is in gebruik geweest als crèche op de begane grond en op de verdieping zijn slaapruimtes gecreëerd voor de zusters. Ook Ruiterstraat 10 werd gebruikt door de zusters, maar hier zijn geen grote verbouwingswerkzaamheden uitgevoerd. Men maakte gebruik van de schitterende stijlkamers op de begane grond en van de slaapkamers die op de eerste verdieping waren gesitueerd.

In 1959 is aan de achterzijde van de achterbeuk een kelder met daarop een uitbouw geplaatst (zie afbeelding 8). Daarna is in 1968 door het Katholieke tehuis Ruiterstraat 12 aangekocht voor vergroting van locatie. Aan de achterzijde van de achterbeuk van Ruiterstraat 10 werd toen een verbindingsgang geplaatst die Ruiterstraat 10 met Ruiterstraat 12 verbond. Deze verbindingsgang is de huidige serre (afbeelding 9).

 

 

 

Verder is er vastgesteld dat er in de periode van het zusterhuis, net na het midden van de 20e eeuw, bouwactiviteiten zijn uitgevoerd welke tijdens deze bouwhistorische opname nog steeds waarneembaar zijn. Het bovenlicht van de hoofdingang is rond 1960 voorzien van mousselineglas. Ook heeft men op de begane grond in de rechtervoorkamer (zijde Ruiterstraat 8) en in de gerealiseerde kapel op de eerste verdieping een Weenervloer aangebracht. Om deze kapel te realiseren heeft men de indeling van de bovenverdieping gewijzigd door o.a. een doorbraak te maken. Ook heeft men in deze periode de centrale verwarming in het pand aangebracht; alle ruimten exclusief de 20e eeuwse kelder en zolderverdieping zijn voorzien van ledenradiatoren.

De gemeente Zaltbommel kocht de panden aan de Ruiterstraat in 1976 aan als tijdelijke behuizing tijdens de verbouwing van het stadhuis. Na deze verbouwing zijn in 1982 alle panden in de particuliere verkoop gegaan; eerst Ruiterstraat 10 en 12 en vervolgens nummer 8. In deze periode zijn de panden gesplitst en heeft men Ruiterstraat 10 verkocht aan de huidige eigenaar dhr. P.A. van Dijk. Vanaf deze periode 1982/1983 zijn er veel bouwactiviteiten uitgevoerd welke momenteel nog waarneembaar zijn. Enkele bouwactiviteiten hebben te maken met de splitsing van de panden waardoor er doorgangen naar de naburige panden zijn dichtgezet. Ook heeft men de aanbouw aan de achterzijde verwijderd en herbouwd als de huidige tuinkamer. In deze periode zijn geen grote wijzigingen in het interieur uitgevoerd zoals aan schouwpartijen en plafonds, enkel klein timmerwerk als het maken van kastenwanden, kastdeuren, vloeren enz. De werkzaamheden die in deze periode zijn uitgevoerd, zijn waargenomen in archiefmateriaal en/of tijdens het bouwhistorische onderzoek aan het object.

 

 

Voor het splitsen van de woning heeft men doorgangen dichtgezet naar de naburige panden Ruiterstraat 8 en 12. Op de begane grond in de gang onder het trapbordes heeft men een wand geplaatst in de gang naast de keuken (huidige garderobe). Ook heeft men enkele doorgangen in de voor- en achterkamer(s) dichtgezet. Deze dichtzettingen zijn uitgevoerd op verzoek van de gemeente. Dit is zowel uitgevoerd door middel van het dichtmetselen van de doorgang als het realiseren van een kastenwand in de ontstane ruimte of door het plaatsen van een boekenkast voor de doorgang. Op het eerste trapbordes is een doorgang dichtgezet, welke toegang heeft verleend naar Ruiterstraat 8. Op de eerste verdieping heeft men in de kapel de doorgang naar Ruiterstraat 12 dichtgezet en in de achterkamer de doorgang naar Ruiterstraat 8. Ook op de voorzolder is de doorgang naar Ruiterstraat 8 en 12 dichtgezet.

Op de begane grond heeft men een nieuwe vloer aangebracht in de achterkamer/eetkamer en is in de achterkamer/studeerkamer de vloer herplaatst, waarbij deze vloer is voorzien van enkele nieuwe vloerdelen en de gehele vloer 90° is gedraaid.

Ook heeft men aan het interieur op de begane grond toevoegingen aangebracht door middel van kastenwanden in de achterkamer/studeerkamer en in de achterkamer/eetkamer, waarbij de doorgang naar achtergelegen gang is uitgevoerd als inbouwkast. Tevens is de vensteropening in de achtergevel groter gemaakt door het verwijderen van de kozijnen en ramen. Daarbij is de borstwering verwijderd om de achterkamer en serre met elkaar te verbinden. In de keuken heeft men rondom de schouw de aanwezige kastenwand voorzien van deurtjes. In de serre en tuinkamer heeft men glazen tochtdeuren aangebracht. Op de eerste verdieping heeft men in de achterbeuk de aanwezige ruimten heringedeeld waarbij één badkamer is gerealiseerd.

De achterzolder is in 1985 voorzien van een houten tussenwand voor het realiseren van een kantoorruimte. Ook heeft men in deze periode een verbinding in het dak gerealiseerd met het naburige pand Ruiterstraat 8. De voorzolder is ook rond deze periode voorzien van de houten betimmeringen tegen het dakbeschot voor de yoga zolder.

In 1997 heeft de gemeente Zaltbommel een vergunning verleend voor het verwijderen van de bestaande aanbouw aan de achterzijde welke de bergingen, bijkeuken, toilet en een grote schoorsteen betrof. Deze aanbouw is geheel vernieuwd teruggeplaatst als de huidige tuinkamer. Ook heeft men de vensters van de bestaande verbindingsgang als eenheid vernieuwd met de naastgelegen aanbouw (zie afbeelding 13 en 14). Het dak van de tuinkamer is voorzien van een lichtkoepel. De daklijst heeft men na het verwijderen van de schoorsteen aangeschoten met geprofileerd hout. Op de eerste verdieping is de stalen deur die in het venster aanwezig was verwijderd en een raam terug geplaatst.

 

 

 

 

 

21e eeuw

Naast het reguliere onderhoud zoals schilderwerk, restauratie van de hardstenen voorstoep en het vervangen van de kozijnen/ramen en wangstukken van de dakkapellen op het voorgeveldakvlak en het realiseren van een toilet onder het bordes op de begane grond en het toevoegen van glazen tochtdeuren, zowel op de begane grond als op de eerste verdieping, zijn er in de 21ste eeuw geen ingrijpende wijzigingen aan het pand geweest. Er is een omgevingsvergunning verleend voor het wijzigen van het dakvlak. Het gaat hierbij om het verwijderen en toevoegen van dakramen.

 

Bouwfaseringstekening

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bronnen
De ontstaansgeschiedenis van Ruiterstraat 10 is ontleend aan de bouwhistorische opname van Jan-Willem van Zoelen, januari 2013

 

 

Juli 2017

< terug