Ontstaansgeschiedenis

Bouwgeschiedenis

Gebruiksgeschiedenis

Tuin

Gebruiksgeschiedenis

Ruiterstraat 2-4

Tot omstreeks 1620 woonde in  het pand Willem Willemsen van Doesborch. Hij was omstreeks 1625 getrouwd met Seijken Jans. Later trouwde hij met Fijke Hermens. De familie was Nederlands Hervormd.

Van 1650 tot 1680 werd het huis bewoond door Anthoni Benoijt. Hij werd la plume of de pluijm genoemd. Hij was in 1639 getrouwd met Grietje Ruys van Oldenzeel. Hun zoon Antoni had drie zonen: Johan, Hieronymus, Gijsbert en een dochter Christina. Christina trouwde met Paulus Nijhof (1655-1728). Tot 1792 waren de kinderen van Christina en Paulus eigenaar van het pand. De familie was Rooms Katholiek.

Tot 1821 was Jan van der Kaaij (1748-1821) de eigenaar van het pand. Hij was in 1769 getrouwd met Johanna Elisabeth van Genugten (overleden in 1806). Hun kinderen waren: Ida (1773), Johannes (1775), Hendrika (1778), Dirkje (1780), Hendrika (overleden in 1850). Jan van der Kaaij was metselaar van beroep. De familie was Nederlands Hervormd. Jan van der Kaaij bezat meerdere huizen in de stad.

Van 1821 tot 1827 was Jan Hendrik Stoffenbergh (1749-1838) eigenaar van het pand, het is niet duidelijk of hij er ook woonde. In 1832 was hij ook eigenaar van een pand in de Boschstraat (A 536). Stoffenbergh was onder andere in 1775 procureur te Zaltbommel, in 1802 Finaal raad ordinaris Hof van Justitie in Zutphen en tot 1838 president van de rechtbank in Tiel. De heer Stoffenbergh had geen kinderen. Hij was gereformeerd. Waarschijnlijk woonde zijn werkster Cornelia Willemina Wareman (1750-1834) in Ruiterstraat 2-4.

Voor 630 gulden kocht Meinardus Tabbers (geboren 1790)  het pand van J.H. Stoffenbergh. Meinardus was getrouwd met Hendrika Las. Hun kinderen waren: Wilhelmina (1825), Adriana Johanna (1831) en Johannes Andreas (1834). Meinardus Tabbers was bakker. Het pand wordt twee jaar later voor 600 gulden verkocht aan Adriana Verhaak (geboren in 1782), de weduwe van Johannes Lambertus Tabbers (1769-1819) onder voorwaarde van het recht op wederkoop. Op de kadastrale kaart van 1832 is B. Tabbers (Bertus = Johannes Lambertus) de eigenaar van het pand (A 388). Hij is ook de eigenaar van een smalle strook grond die toegang geeft tot een groter grondgebied achter de huizen in de Boschstraat (Oostzijde) met een apart kadastraal nummer A 389. Het gebied (280 vierkante meter) komt overeen met de huidige tuin van Ruiterstraat 2. Alleen de toegang tot deze grond is later afgesloten door de bouw van Ruiterstraat 4 als uitbreiding van Ruiterstraat 2.

Voor 1850 tot 1859 woonde er Isaac van Leeuwen (1770-1862). Hij was getrouwd met Betje Marcus (1772-1845). Het beroep van Van Leeuwen was mercier. Hun zoon Jacob van Leeuwen (1802-1852) was in 1830 getrouwd met Adriana Jorissen (geboren in 1801). Zij woonden in de Ruiterstraat. Hun kinderen waren Jacob Adriaan Cornelis (geboren in 1831), Everardus Hendrikus (geboren in 1833) en Elisabeth Josephina (geboren in 1840). De laatste twee kinderen woonden tot 1859 in het huis. De familie was Nederlands Hervormd. Mogelijk was er in deze periode sprake van dubbele bewoning of waren zij bewoners van nummer 4.

Van 1850 tot 1895 woonde er ook Willem van Oosterom (1812 -1866). Hij was in 1839 getrouwd met Margaretha Wilhelmina Valkenburg (1805-1853). Zij hadden geen kinderen. Vijf jaar na het overlijden van Margaretha trouwde hij in 1858 met Cornelia van den Bergh (geboren 31-07-1818). Na het overlijden van Willem in 1866 werd Cornelia eigenaar van het pand. Zij trouwde in 1869 met de gepensioneerde onderofficier Alexander Starck (geboren 04-07-1804). Daarna wordt de zus van Willem van Oosterom, Johanna Wilhelmina van Oosterom (1805-1879), de hoofdbewoner van het pand. Zij was in 1830 getrouwd met Cornelis Valkenburg (1803-1859), de broer van Margaretha Wilhelmina Valkenburg (eerste vrouw van Willem). De familie Valkenburg had een smederij in het pand.

Van 1863 tot 1895 woonde er Karel Marinus van Puffelen (1826-1886). Hij was getrouwd met Arnolda Sophia de Roock (1838-1927). Ze kregen 5 kinderen waarvan er drie binnen het jaar overleden. Gerrit (1869-1949) en Karel Marinus (1875-1891) leefden langer. Van Puffelen was orgelmaker. De familie was Nederlands Hervormd.

Van 1895 tot 1907 woonde er de familie van Katwijk. Aart (A.J.) van Katwijk (1883-1972) was getrouwd met Wilhelmina Helena de Ruiter (1876-1956). Zij hadden vier kinderen: Neeltje Johanna (geboren op 14-05-1910), Anna (geboren op 31-10-1912), Wilhelmina (geboren 09-03-1915) en Wilhelmus Wouter (1917-1992). De familie was Nederlands Hervormd. Vader Aart was schoenmaker en had tot zijn huwelijk zijn werkplaats in het pand Hoek Ruiterstraat-Boschstraat. Daarna verhuisde hij naar Boschstraat 59. Daar startte hij schoenenmagazijn ‘De Roode Laars’.

De familie van Bruchem woonde van 1907 tot 1913 in het pand. Dirk Gosewinus van Bruchem (1841-1888) was getrouwd met Sophia Johanna Valkenburgh (1841-1913). Zij kregen 10 kinderen: Cornelis Johannes (1867-1945), Neeltje Antonia (geboren in 1869), Cornelis Anton (1873-1917) en Dirk Gosewinus (1883-1968) en 6 kinderen werden niet ouder dan drie jaar. Dirk Gosewinus sr. was aardappelschout. Hij overleed op 47 jarige leeftijd. De familie was Nederlands Hervormd. Zoon Anton had in het pand vanaf 1908 tot 1913 de eerste bloemenwinkel van Zaltbommel. Moeder Sophia had  in het pand een slijterij. De familie Van Bruchem huurde het pand, net als de familie van Bruchem, van de familie De Graauw

In 1916 komt er een Geldersche slagerij. De slagerij op de hoek Ruiterstraat-Boschstraat heeft bijna honderd jaar bestaan. De eerste slager was Jan van Oosterom (1887-1971). Hij was getrouwd met Clasina van Stralen (1894-1982) en had twee kinderen: Roel en Riet. Waarschijnlijk had hij drie jaar daarvoor al elders in Zaltbommel een slagerij. Hij slachtte varkens en koeien in de slagerij aan de Ruiterstraatkant. ‘Na het slachten stonden er plasjes bloed op straat’, meldden verschillende ooggetuigen. Kinderen hielden hun oren dicht als een koe of varken werd doodgeschoten. Met de transportfiets bezorgde knecht Adje bestellingen. Een belangrijke bron van inkomsten was het aan huis slachten van varkens.

 

 

Slager Van Oosterom had goede collegiale relaties met slager Hen van Steenis (1905-1988) (en daarvoor met diens vader Thomas van Steenis die leefde van 1878 tot 1958) in de Gamerschestraat, slager Veluw in de Koningstraat en slager Tijssen in de Boschstraat. Zij hielpen elkaar vaak bij het slachten.

 

 

Op 1 maart 1954 verkocht van Oosterom de slagerij voor 20.000 gulden aan Peter de Vries. Van Oosterom had toen meer dan 40 jaar de slagerij gehad. Hij bleef op maandag nog een tijdlang werken bij zijn collega slager Hen van Steenis in de Gamerschestraat (nummer 49). Op maandag werd er geslacht en van Oosterom hielp mee met slachten en daarna met darmen schrappen (voor de worst). Aan het eind van de dag kreeg  hij een borreltje dat tot de rand toe moest zijn gevuld. Daarna ging hij naar huis.

 

 

Peter de Vries was een zoon van slager Dirk de Vries uit Brakel. Dirk had twee zonen: Gerrit (Broer) die de zaak in Brakel overnam en Peter die de slagerij in Zaltbommel kocht.

 

 

Peter de Vries (1925-1989) trouwde in 1954 met Lenie (Helena Geziena) van Oosten. Lenie (1927-1992) werkte mee in de slagerij. Zij was dochter van sluiswachter Pieter van Oosten uit Spaarndam en Aletta Jacoba Arens. Peter en Lenie de Vries hadden geen kinderen. Op latere leeftijd woonden de ouders van Lenie ook in de Ruiterstraat, op nummer 11 (van 1962 tot 1971).

 

 

Er werd door Peter de Vries niet meer geslacht in de Ruiterstraat maar in Brakel. Wel werd er in de Ruiterstraat uitgebeend, worst gemaakt, vlees gerookt en gepekeld.

 

Peter de Vries

Lenie de Vries-van Oosten

 

Peter en Lenie de Vries hadden hun woonkamer aan de Boschstraat, de winkel was alleen het puntje op de hoek Ruiterstraat-Boschstraat.
Peter en Lenie stopten in 1968. Een belangrijke reden was dat Lenie zich niet thuis voelde in het slagersvak waar altijd maar gewerkt moest worden. Zij verkochten de slagerij aan Siem Bergen.

 

 

Peter en Lenie verhuisden naar Sint Michielsgestel. Peter werkte daar bij Chris Geene in een dierenspeciaalzaak. Na het overlijden van Peter hertrouwde Lenie met Chris Geene. Lenie is overleden in 1992.

 

 

Via een advertentie in het slagersvakblad kwam Siem Bergen in contact met Peter de Vries, eigenaar van het pand en de slagerij. Daarvoor werkte Siem in Zaandam bij een slager, het gezin kwam uit Heerhugowaard. Adri had niet eerder in de slagerij gewerkt. In het begin had Siem Bergen de zaak in huurkoop, later werd het huis gekocht en goodwill betaald voor de slagerij.

 

 

Toen Bergen in 1968 de slagerij overnam woonden de heer en mevrouw Van Oosterom nog op Ruiterstraat 7. Bij de opening kregen Siem en Adri een taart van mevrouw Van Oosterom. De heer Van Oosterom was toen al overleden. Ze vertelde dat het voor hun een revolutie was toen ze voor het eerst grote ijsblokken kregen om te koelen.

 

 

Toen Siem het bedrijf had overgenomen slachtte hij elke week vijf varkens en een koe. Dat gebeurde in Brakel bij De Vries. Ook worst maken (bloedworst, boterhamworst, leverworst, kookworst) werd in Brakel gedaan. In de Ruiterstraat werd er gerookt (rookworst, ham, spek). Ook uitbenen gebeurde in de Ruiterstraat. Knechten waren Bé Nijhuis en Henk Verwey. Beiden werkten ook al bij Peter de Vries.

 

 

De vader van Lenie de Vries-van Oosten, Piet van Oosten, woonde in 1968 nog in de Ruiterstraat. Hij was geen slager van beroep maar hielp wel mee in de slagerij bij Peter de Vries en Siem Bergen.

 

 

Echtgenote Adri werkte in de winkel. De hond, Bobby, een herdershond, lag altijd voor de deur, het was een vertrouwd beeld voor de klanten en een vriend voor de kinderen.

 

 

Ze hadden een luxe auto met een aanhanger waarin het vlees werd vervoerd van Brakel naar Zaltbommel.
In 1975 vond er een grote verbouwing plaats van het woongedeelte en het bedrijfsgedeelte. Aannemer was Wim van Est uit de Ruiterstraat.

 

 

Het gedeelte waar werd gewoond werd winkel en werkplaats en de voormalige werkplaats werd omgebouwd tot woning. De keuken zat na de verbouwing aan de achterkant, bij de tuin. Gaskachels werden vervangen door centrale verwarming. En waar de gemetselde pekelbakken stonden om hammen en spek te zouten kwam een gangetje.
De werkruimte van de slagerij werd uitgebreid van 30 naar 70 vierkante meter. De toonbank in de winkel werd verlengd tot zeven en een halve meter. Tevens werd een nieuw koelings- en airconditioningsysteem voor de hele slagerij geïnstalleerd.

 

 

Al voor de grote verbouwing van 1974-1975 was er door de familie Bergen een nieuwe kap op het pand geplaatst. Tevens werd het puntdak boven Ruiterstraat 4  vervangen door een plat dak.
In de tuin stond een schuur (tegen het huis van Haasakker aan) met de rokerij en een machinekamer voor de koelcellen.

 

 

In 1990 stopte het echtpaar Bergen met de slagerij omdat Adri niet door kon vanwege rugklachten. Ze verkochten de slagerij met huis voor 325.000 gulden aan Dick en André, zonen van Gerrit (Broer) de Vries.

 

 

Het echtpaar Bergen verhuisde naar Lommel (België) waar Siem bij een makelaar ging werken. Siem is in 2001 overleden. Adri en twee van haar kinderen wonen nog in Lommel.

 

 

André de Vries nam de winkel over. Hij was toen 21 jaar (geboren op 18-02-1968 in Brakel). André trouwde in 1990 met Jolanda Schreuders, kapster van beroep, geboren 09-04-1971 in Aalst.

 

 

Ook bij André en Jolanda werd niet geslacht in Zaltbommel maar in Brakel. André slachtte in Brakel met zijn broer Dick wekelijks 40 varkens, twee stieren en een paar schapen. Om één uur na middernacht op maandagochtend begon het slachten. Behalve de twee broers waren er twee knechten die meehielpen. Tot omstreeks 2004 is dit doorgegaan. Daarna werd er geslacht in Dodewaard waar nog steeds dezelfde boeren het slachtvee leverden. Wel werd er in Brakel uitgebeend, worst gemaakt en alles bereid voor de verkoop in de winkels op beide locaties.
Dat betekende dat André elke ochtend om half vijf uit Zaltbommel vertrok om in Brakel te werken. Voor acht uur was hij dan weer terug om in de winkel in Zaltbommel te staan. Na een korte middagpauze ging hij dan vaak weer op en neer om dingen af te maken en klaargemaakte producten op te halen.
In Zaltbommel was de winkel in 1990 fors verbouwd. De rokerij in de tuin werd afgebroken en vervangen door een schuur. Er kwam in de winkel een nieuwe toonbank, twee nieuwe weegmachines en twee koelcellen. Ook het woongedeelte werd aangepast. Er kwamen nieuwe tegels op de vloer en een nieuwe keuken.

 

 

In 1995 volgde een grotere verbouwing. De winkel werd uitgebreid door de werkplaats er aan toe te voegen en aan de voorkant begane grond van Ruiterstraat 4 werden de koelcellen geplaatst. Achter de koelcellen was de keuken en daar weer achter de woonkamer die uitkwam op de tuin. Om meer ruimte te krijgen werd er een stukje aangebouwd.

 

 

In 2012 openden André en Jolanda hun slagerij in de Portage (nieuw winkelcentrum in Zaltbommel). De slagerij in de Ruiterstraat hield na bijna honderd jaar op te bestaan. Met de opening van de nieuwe winkel werd ook gekozen voor de opsplitsing van het bedrijf. Dick de Vries werd eigenaar van het bedrijf in Brakel en André de Vries werd de baas in Zaltbommel. Een dag voor de opening van de Portage overleed de vader van André.

 

 

Door de verplaatsing van het bedrijf naar de Portage kwam er in de woning in de Ruiterstraat veel meer ruimte om te wonen. Er volgde dan ook een grote verbouwing. De ruimte van de winkel werd garage en kreeg een opslagfunctie. Er werd een garagedeur aan de Ruiterstraatkant gemaakt.

 

 

Het gedeelte waar de koelcellen stonden werd weer woongedeelte en de deur die daar altijd zat werd vervangen door een raam. De keuken werd weer naar de achterkant van het huis verplaatst waardoor een zeer ruim woongedeelte op de begane grond ontstond. Achter de etalageramen werden reclameborden geplaatst. Tot ieders genoegen werden de reclameborden in 2020 verwijderd en vervangen door matglas.

 

 

Bronnen
Gesprekken met André en Jolanda de Vries mei 2014
Gesprekken met Adri Bergen. Lommel België. Juni 2014
Gesprekken met Chris Gene. Sint Michielsgestel augustus 2014
Foto’s uit het particulier archief van André en Jolanda de Vries.
Foto’s uit particulier archief van mevrouw De Vries-van Dalen uit Brakel
Foto’s uit particulier archief familie Bergen in Lommel

 

 

November 2023

< terug